«Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ»
Коммунистическай үлэ ударнига
«В.И.Ленин төрөөбүтэ 100 сылыгар килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээл хаһаайката
«Туйгун үлэ иһин», «1974 сыллааҕы Бүтүн Арассыыйатааҕы көрүү көхтөөх кыттааччы» бэлиэлэрин хаһаайката
Икки оҕо күн-кубэй ийэтэ
Ларионова Лидия Александровна (25.07.1925 — 14.11.1981) Ленскэй улууһун Бэчинчэ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. КПСС чилиэнэ, орто анал үөрэхтээх. 1943 сыллаахха орто оскуоланы ситиһиилээхтик бүтэрэн баран, Бэчинчэ оскуолатыгар пионер баһаатайынан үлэлээбитэ. 1944-1949 сылларга оскуолаҕа завхоһунан, ааҕар балаҕаҥҥа, детдомҥа пионер баһаатайынан, үөрэх чааһын сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. 1949 сыллаахха Дьокуускай куоракка култуурунай-сырдатар училищены бүтэрэр. 1949-1956 сылларга Сангаарга кулуупка уус-уран салайааччынан, Кэбээйи оройуоннааҕы бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйинэн, Саккырыырдааҕы РК КПСС парткабинетка, Баатаҕайга нэһилиэк бибилэтиэкэтигэр айымньылаахтык үлэлиир.
1959 сыллаахха Ларионова Л.А. Ньурбаҕа көһөн кэлэн, оройуон бибилэтиэкэтигэр үлэҕэ киирэр. Сотору кэминэн дэгиттэр талааннаах, дьону түмэр, тэрийэр дьоҕурдаах үлэһити оройуон бибилэтиэкэтин сэбиэдиссэйинэн аныыллар. 1967-1978 сылларга кииннэммит библиотечнай ситим дириэктэринэн ситиһиилээхтик үлэлиир. Бу кэмҥэ Лидия Алекасандровна сатабыллаах салайааччы быһыытынан оройуон бибилэтиэкэтин материальнай–техническай базатын хаҥатар, методическай үлэни күүһүрдэр, элбэх анал үөрэхтээх каадырдары бэлэмниир. Бу сылларга Ньурба бибилэтиэкэрдэрэ ааҕааччылары идэлэринэн, дьарыктарынан арааран, тустаах үлэни саҕалыыллар, сонун кинигэни, хаһыаты араас тэрилтэлэргэ, фермаларга, оттуур биригээдэлэргэ тиийэн уларсаллар, саха уонна омук чулуу айымньыларын туһунан бэсиэдэлэри тиһигин быспакка оҥороллор. Ньурба бибилэтиэкэтэ өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн ыытыллар социалистическай күрэхтэһии хас да төгүллээх кыайыылааҕа буолар уонна Саха АССР тэриллибитэ 50-сылын аатын сүгэр инники күөҥҥэ сылдьар тэрилтэлэр ахсааннарыгар киирэр, «Бастыҥ үлэлээх библиотека» үрдүк аатын ылар чиэскэ тиксэр. «Краеведческая библиография и пропаганда якутской литературы» (1974с.) кинигэҕэ ол кэм туһунан маннык суруллубут: «По инициативе Нюрбинского района библиотеки собрали материал о лучших людях и по истории района. В библиотеке около 40 различных папок и альбомов краеведческой тематики, организована Галерея Почёта, где читатели знакомятся со своими земляками-орденоносцами и литературой о них. С большим интересом проходят уроки мужества, Ленинские уроки».
Лидия Александровна уопсастыбаннай үлэҕэ эмиэ мэлдьи көхтөөхтүк кыттара. Кини партийнай тэрилтэ сэкэрэтээринэн, култуура норуодунай университетын ректорынан, култуура үлэһиттэрин идэлээх сойууһун райкомун салайааччытытынан, ыччат наставнигынан үтүө суобастаахтык үлэлээбитэ. Ларионова Лидия Александровна 1979 сыллаахха бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан, олоҕун тиһэх күннэригэр диэри райкомбинат сибэкки оҥорор сыаҕар маастардаабыта.
Лидия Александровна коммунистическай үлэ ударнига, өр сыллаах үтүө суобастаах үлэтин иһин «За доблестный труд в ознаменование 100-летия В.И. Ленина» мэтээлинэн, «За отличную работу», «Активисту Всероссийского смотра 1974 г.» бэлиэлэринэн, СССР, РСФСР, Саха АССР култуураҕа министиэристибэлэрин Бочуоттаах грамоталарынан наҕараадаламмыта. Ньурба бөһүөлэгин Сэбиэтин депутата, Саха АССР култууратын үлэһиттэрин төрдүс съеһин делегата. Саха АССР Үрдүкү Сэбиэтин 1963 сыл от ыйынааҕы Уурааҕынан Ларионова Лидия Александровнаҕа Өрөспүүбүлүкэҕэ библиотечнай дьыала сайдыытыгар уһулуччу кылаатын иһин «Саха АССР култууратын Үтүөлээх үлэһитэ» үрдүк аат иҥэриллибитэ.
Лидия Александровна мин 1979 сыллаахха Хабаровскайга култуура институтун бүтэрэн үлэҕэ киирэрбэр, ол сыл бибилэтиэкэттэн уурайан, Карачкова Людмила Николаевна дириэктэр этэ. Онон, уос номоҕор киирэн кэрэ кэпсээн буолбут дьоһун салайааччы үтүө аата умнуллубатын туһугар биирдэ да сирэй көрсүбэтэх, кэпсэппэтэх киһим туһунан кылгастык, олус кэмчи информацияны көрдөөн, булан суруйарга холоннум. Эдэр сылдьан аҕа саастаах кэллиэгэлэрим улаханнык ытыктыыр сэбиэдиссэйдэрэ Лидия Александровна үлэтигэр хайдах курдук бэриниилээҕин сөҕө-махтайа үтүө тылынан ахталларын элбэхтэ истибитим. Кэргэнэ Ларионов Иван Григорьевич (18.01.1918- 21.10.1996) сэрии кыттыылааҕа, хорсун быһыытын иһин Аҕа дойду сэриитин бастакы истиэпэннээх, Кыһыл Знамя уордьаннар кавалердара, «За победу над Германией», «За освобождение Варшавы», «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941 -1945 г.г.» уонна да атын элбэх мэтээллэрдээх. Ларионовтар Ньурба дьоһун-мааны ыаллара урут эргэ библиотека тиэргэнигэр сыыр үөһэ икки квартиралаах дьиэҕэ олорбуттар, онтон кэлин Ленин уулуссатыгар уопсай дьиэҕэ көспүттэр. Иван Григорьевич идэтинэн юрист, Ньурбаҕа судаарыстыбаннай нотариуһунан өр кэмҥэ үлэлээбитэ. Улуу Кыайыы үбүлүөйдээх сылыгар мин улахан стендэ оҥороору кинини үлэтигэр баран көрсөн, хаартыска, ахтыы ылбыппын умнубаппын. Наһаа сайаҕас майгылаах, элбэх кэпсээннээх кырдьаҕас этэ. Уолаттара Иван, Александр иккиэн анал орто үөрэхтээх библиотечнай специалистар. Иккиэннэрин кытта биир кэмҥэ үлэлээн ааспыппын күндүтүк саныыбын. Элбэхтик бииргэ командировкаҕа, субуотунньуктарга көр-күлүү аргыстаах сылдьар этибит. Биһиэхэ, кыргыттарга олус харыстабыллаах сыһыаннаах этилэр. Иван элбэҕи ааҕар-билэр олус киэҥ эйгэлээх этэ. Соҕотох кыыһын Лиданы олус маанылаан ииппитэ. Дэлэҕэ да таптаан французтардыы Ляля Жановнам диэн ааттыа дуо. Биһиги оҕолорбут бары кыра сылдьан, бары киниэхэ куттарын туттаран, дядя Ванябыт диэн батыһа сылдьаллара. Бэл, уулусса нөҥүө өттүнэн ааһан иһэрин көрдөхтөрүнэ сырсан бараары хаайааччылар. Хомойуох иһин, Иван ыалдьан эдэр сааһыгар олохтон туораабыта. Кыыһа Михайлова Лидия Ивановна билигин уран тарбахтаах иистэнньэҥ, элбэх оҕолоох ийэ, Ньурба куоракка уопсастыбаннай үлэҕэ көхтөөхтүк кыттар кэрэ-мааны Далбар Хотун. Александр техникаҕа дьоҕурдаах буолан өр кэмҥэ библиобуска суоппардаабыта. Тэрилтэ ис-тас үлэтин ситэрэр-хоторор биир тутаах үлэһиппит этэ. Эргэ бибилэтиэкэҕэ остуолум турар хоһун тымныы муостатын сылыта сатаан, хас да хос ДВП лиистэрин, ковролин тэлгээбитин махтана ахтабын. Александр бочуоттаах сынньалаҥҥа тахсан баран, «Малышок» оҕо уһуйааныгар үлэлээбитэ. Билигин түөрт сиэнин кытта бодьуустаһар эйэҕэс эһээ.
Лидия Александровна аата Ньурба библиотечнай ситимин историятыгар көмүс буукубанан суруллан, сиэннэрэ, хос сиэннэрэ киэн туттуохтара диэн эрэнэбин.
Раиса Мартынова,Саха Өрөспүүбүлүкэтин култууратын туйгуна.
